درباره بیزینس پلن یا همان طرح کسب و کار خودمان
این مطلب نیز، جزو بروشورهای «زندگی آموختنی» سازمان فرهنگی هنری شهرداری بوده است. یحتمل چاپ شده باشد. متن کاملش را اینجا می گذارم تا هر کس که خواست، استفاده کند.
طرح کسب و کار
*
از میدان جنگ تا میدان تجارت
تجارت و کسب و کار امروز را، به یک میدان جنگ می توان تشبیه کرد که در آن، رقبای بسیاری رودرروی هم قرار می گیرند و بدون اینکه قصد آسیب زدن به یکدیگر را داشته باشند، به اقتضای این بازار سنگین، با هم به نبرد می پردازند. طبیعی است که در چنین فضایی، باید مدیریتی ضربتی و جنگی اتخاذ کرد. کوچکترین اشتباهی، گاه می تواند به خداحافظی همیشگی از کسب و کار و تجارت منجر شود؛ و گاه می تواند حتی منجر به خودکشی و افسردگی های همیشگی شود.
فرماندهان جنگی، همه چیز را روی کاغذ پیاده می کنند، برای همه اتفاقات منتظره و غیرمنتظره، برنامه ریزی می کنند، در همه حال خونسردی شان را حفظ می کنند و بدون محاسبه نتیجه یک عمل، دست به انجام آن عمل نمی زنند. به نظر می رسد با همین دقت و احتیاط، باید در محیط های کسب و کار امروز، وارد عمل شد و برای این کار، تدوین طرح کسب و کار برای گام اول، ضروری به نظر می رسد. می گویند که علت بیشتر شکست ها، عدم برنامه ریزی است و آمادگی، علت تفاوت انسان های عادی و انسان های فوق العاده است. ارزش یک طرح کامل کسب و کار، در همین جاست که خود را نشان می دهد.
*
چگونه طرح بنویسیم؟
چطور باید یک طرح خوب کسب و کار تهیه کنیم؟ در این زمینه، جشنواره ها و همایش ها و مسابقه های مختلفی برگزار می شود. یکی از این جشنواره ها، راهنمای جالبی برای تهیه و ارسال یک طرح کسب و کار به علاقه مندان شرکت در این رقابت تهیه کرده بود که خلاصه شده اش را مرور می کنیم.
- مشخصات کلی طرح: عنوان طرح و نام طراحانش، زمان تخمینی اجرای آن و میزان سرمایه اولیه مورد نیاز.
- فهرست مطالب طرح.
- خلاصه ای از آن ارائه شود:
شرح مختصری از ایده / طرح کسب و کار، فناوری به کار گرفته شده، بازار هدف و آینده آن، مزیت‌های رقابتی، هزینه‌ها، تیم کاری و چشم‌انداز آن.
-تشریح کسب و کار: شامل موارد زیر است.
توصیف محصول، خدمت / فرآیند شامل: ایده، نوآوری، پتانسیل‌ها و فرصت‌های ایجاد کسب و‌کار، قابلیت تجاری شدن
درآمد کسب و کار (میزان تولید و ارایه خدمت، سطح توزیع و ... )
شکل کسب و کار (حقوقی، حقیقی و ...)
تشریح و توجیه فناوری
شامل موارد
- نوآوری
- فرآیند دستیابی به فناوری (مهندسی معکوس، اختراع و ...) و نوع محافظت از آن
- کاربرد فناوری
- وضعیت کنونی فناوری و مقایسه با فناوری‌های رقیب
- ریسک‌های مربوط به فناوری و راه حل‌های کاهش آنها
- تأثیرات اجتماعی، مزایای فناوری، ویژگی‌های منحصر بفرد
- ارزش مالی فناوری
- تحلیل بازار
تحلیل صنعت (آینده این کسب و کار، رقبای این کسب و کار)
مطالعه و تحقیق بازار (بخش‌بندی بازار، پتانسیل بازار، نوع مشتری)
برنامه‌ریزی بازار (استراتژیهای قیمت‌گذاری، استراتژیهای توزیع و تبلیغات، آینده محصول یا قیمت‌گذاری)
مدل بازاریابی (فروش محصول، فروش فناوری و ...)
- ارزیابی ریسک کسب و کار
نقاط ضعف کسب و کار
ارزیابی ریسک در ارتباط با پذیرش بازار و تغییر در رفتار مشتریان و سرمایه‌گذاران
ریسک‌های ناشی از تغییرات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، جمعیتی، محیطی و قانونی
- برنامه اجرایی و سازمانی
ارائه مراحل اجراء و زمان‌بندی آنها
امکانات و فناوری‌های مورد نیاز
تأمین‌کنندگان امکانات و محل اجراء
ساختار تشکیلاتی (مشخصات نیروی انسانی و نحوه بکارگیری، شکل مالکیت و...)
- برنامه‌ریزی و توجیه مالی
میزان سرمایه و منابع تأمین
پیش‌بینی حساب سود و زیان و نقطه سر به سر
پیش‌بینی و توجیه درآمدها
*
یک سهل انگاری همیشگی
پشت میز شرکتش نشسته بود؛ شرکتی که با هزار جور قرض کردن از دیگران، آن را راه انداخته بود. تنها کارمندش هم خودش بود، چون پولی در بساط نداشت که کارمند دیگری را هم استخدام کند. قرار بود که خدمات کامپیوتری ارائه کند. داستان شکل گیری این شرکت هم در نوع خودش جالب بود. صادق، دیپلم کار و دانش داشت، دوره های مختلفی را هم دیده بود و بلد بود سر از کار رایانه ها در بیاورد. به خاطر همین، یک روز که توی خانه نشسته بود، فکری به سرش زد و ایده ای در مغزش متولد شد. فکر می کرد که با این ایده، می تواند کارهای زیادی را سفارش بگیرد؛ چرا که حس می کرد کسی این خدمات را ارائه نمی دهد. مقداری پول از پدرش گرفت، مقداری هم از دوستانش، دفتری را هم یکی از خویشاوندانش در اختیارش گذاشته بود به شرط اجاره سالانه و با این لطف که اجاره سال اول را، آخر سال بگیرد؛ وقتی که کار و کاسبی صادق راه افتاد.
حالا چهار ماهی بود که از تاسیس این شرکت می گذشت و خبری از مشتریان نبود. کارهایی را که سفارش می گرفت، خودش انجام می داد و به خاطر همین، زمان هایی که برای انجام سفارش ها راهی خارج از شرکت می شد، دیگر آنجا سوت و کور می شد.
واقعا کلافه شده بود، دیگر نمی دانست چه کار بکند. کتابی را از توی کشوی میزش در آورد و از سر بی حوصلگی، شروع به خواندن آن کرد. روی کتاب را، گرد و خاک کمی گرفته بود؛ از بس که آن را نخوانده بود. کتاب را، یکی از دوستانش هدیه کرده بود؛ کتابی بود درباره ایجاد کسب و کارهای کوچک و متوسط.
صفحه اول را که باز کرد، به مقدمه و فهرست که رسید، متوجه شد که اولین قدم، نگارش یک طرح کسب و کار است. با تعجب، داشت مطالب کتاب را می خواند. طرح کسب و کار دیگر چیست؟ وقتی که کتاب را به نیمه رساند، تازه متوجه شد که طرح کسب و کار، اولین پله این راه پله است؛ پله ای که هنوز پایش را روی آن نگذاشته و اصلا درباره اش فکری نکرده است.
*
غافلگیری ممنوع
فکر می کنید که برنامه ریزی، کار بیهوده ای است و کاری است حاشیه ای؟ برایان تریسی، می گوید که هر دقیقه برنامه ریزی، شما را ده دقیقه در اجرا جلو می اندازد. یعنی اگر برنامه های روز بعدتان را، برنامه ریزی کنید و برای این کار، مثلا یک ربع ساعت وقت صرف کنید، فردا که بیاید، شما صد دقیقه جلوتر از بقیه هستید.
برنامه ریزی دقیق و وقت گذاشتن برای تکمیل آن، سرمایه گذاری میان مدت و بلندمدتی است که شاید به این علت که نتایجش سریع بروز نمی کند، به چشم خیلی ها نمی آید؛ درست مثل آموزش می ماند که نتایجش، میان مدت و بلندمدت است. در مورد آموزش نیز، سهل انگاری، فاجعه به بار می آورد و سرمایه گذاری، می تواند منجر به نتایج درخشانی شود.
در کشورهای پیشرفته، برنامه ریزی مقدماتی برای انجام یک کار و پروژه، زمان زیادی را به خودش اختصاص می دهد؛ چرا که هر چه این زمان بیشتر شود، زمان اجرا کوتاه تر و دقیق تر خواهد شد. دلیل بسیاری از کارهای ناتمام و نیمه تمامی که در کشورمان وجود دارد، همین سهل انگاری در برنامه ریزی است؛ سریع می خواهیم برنامه ای طراحی کنیم و به همه چیز برسیم.
به قول معروف، اگر هشت ساعت زمان برای بریدن درخت دارید، هفت ساعتش را به تیز کردن اره تان اختصاص دهید تا کار بریدن درخت را، به راحتی انجام دهید. در برنامه ریزی برای کسب و کار، باید به اصل غافلگیر نشدن توجه فراوانی داشت. فضای دنیای تجارت و کسب و کار، متغیر است و هر لحظه، ممکن است که اتفاقی بیفتد که برای ما و کسب و کارمان، قابل پیش بینی نبوده است. وجود گزینه های جایگزین، می تواند نگرانی ها و استرس های ما را به حداقل برساند. در تدوین طرح کسب و کار، باید برای این جایگزین ها هم کاری کرد. در خط به خط تنظیم این طرح، باید به اصل "غافلگیری، ممنوع" توجه داشت. اگر فلان بانک به ما وام نداد، چه باید کرد؟ اگر فلان سرمایه گذار حاضر به همکاری نشد، چه؟ اگر محصولی جدید و همزمان با ما وارد بازار شد و ما را در تنگنا قرار داد چه باید کرد؟
نام این، منفی نگری نیست؛ سخت گیری عاقلانه است. یادتان باشد که هیچ گاه، نباید غافلگیر شوید؛ این، یک اصل حیاتی است.
*
روح اصلی طرح کسب و کار
جرج برنارد شاو، نویسنده معروف، پیش یکی از دوستان هنرمند و مجسمه سازش رفت. صحبت هایشان که گل انداخت، شاو از دوستش پرسید که برای خلق اثر هنری، همین جوری کار می کند تا ایده اش برسد یا اینکه از قبل، درباره اش فکر کرده و برنامه ریزی می کند؟ دوستش گفت، علاقه بیشتری دارد که به قسمت دوم فکر کند؛ یعنی برایش برنامه داشته باشد. شاو او را سرزنش کرد که این، ضدهنر است. دوست شاو هم با رندی تمام گفت که وقتی نتیجه کار مورد قبول نباشد و نهایت اینکه فقط یک ورق کاغذ هدر می رود، حق با برنارد است؛ اما وقتی که ماجرای چند تن سنگ و گچ است، دیگر نمی شود به این راحتی فکر کرد و همه چیز را به امان خدا رها کرد. این حکایت، روح اصلی تدوین کسب و کار است.
*
طرح کسب و کار، چرا؟
هر کاری، باید علت مشخصی داشته باشد، از جمله طرح کسب و کار. واقعا چرا طرح کسب و کار تدوین می شود و به چه دردی می خورد؟ شاید دلایل زیر، برایتان قانع کننده باشند.
- نمی شود به میان دریای مشکلات رفت و هیچ بادبان و نقشه و قطب نمایی هم با خود نبرد. عقل سلیم، این را قبول نمی کند. پس برای احترام به عقل سلیم هم که شده، طرح کسب و کار لازم است.
- شما که سرمایه کافی ندارید، دارید؟ کسانی که می خواهند پولشان را در کسب و کار شما سرمایه گذاری کنند، باید توجیه بشوند یا نه؟
- قرار نیست هر چیزی را در عمل تجربه کرد؛ تجربه بعضی از چیزها در عمل، هزینه زیادی را به دوش صاحبان کسب و کار می گذارد.
